พระขุนแผนทรงพล หลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก วัดดอนยายหอม นครปฐม
พระขุนแผนหลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก วัดดอนยายหอม นครปฐม
โดย... ทิพยาวรรณ ...
เมื่อกล่าวถึงพระขุนแผน นักนิยมพระเครื่องรุ่นอาวุโสหรือผู้ที่คร่ำหวอดในวงการพระเครื่องมานานหลายสิบปี ส่วนใหญ่มักจะนึกถึงพระขุนแผนกรุวัดใหญ่ชัยมงคลเป็นลำดับแรก ในขณะที่นักนิยมพระเครื่องรุ่นใหม่ ๆ จะรู้จักมักคุ้นกับพระขุนแผนเนื้อผงพรายกุมารของหลวงปู่ทิม อิสริโก วัดละหารไร่ ที่สร้างขึ้นในปี ๒๕๑๗ รวมตลอดถึงพระพิมพ์ขุนแผนของพระเกจิอาจารย์ร่วมสมัยรูปอื่น ๆ จัดสร้างขึ้น สำหรับคนอีกกลุ่มหนึ่งที่ไม่ใช่นักนิยมพระเครื่อง แต่เป็นกลุ่มคนที่นิยมชมชอบในบุคลิกลักษณะและพฤติกรรมเชิงเจ้าชู้ประตูดินของขุนแผน โดยเฉพาะกลุ่มวัยรุ่นที่ไม่มีโอกาสได้รับการศึกษาต่อในระดับมัธยมศึกษาขึ้นไป มักนิยมนำพระขุนแผนกุมารทองมาห้อยคอด้วยความเชื่อผิด ๆ สิ่งที่พบเห็นนี้ เป็นเรื่องยากที่จะชี้ถูกชี้ผิด เพราะเป็นความเชื่อที่สั่งสมกันมานาน นานจนกระทั่งคนส่วนหนึ่งในสังคมเชื่อมั่นถือมั่นว่าพระพิมพ์ขุนแผนเป็นพระเครื่องที่มีพลานุภาพโดดเด่นทางด้านเมตตามหานิยม
ถ้าเป็นความหมายในทางที่ดี ๆ ก็คงไม่มีปัญหาอะไรมากนัก แต่ถ้าเป็นความหมายในทางเสน่ห์เล่ห์กลที่มีมนต์ดลใจให้หญิงสาวมาหลงรักแบบเห็นปุ๊บรักปั๊บ แถมพกด้วยพลานุภาพด้านคงกระพันชาตรี ดังนั้น จึงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรมากมายนักกับภาพของวัยรุ่นที่นำพระขุนแผนกุมารทองมาห้อยคอ และส่วนใหญ่มักจะเป็นคนที่มีนิสัยเกะกะเกเร สิ่งหนึ่งที่นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ ผู้นิยมชมชอบในการสะสมพระเครื่องท่านหนึ่งได้เล่าให้ฟังว่า "จากการปฏิบัติงานในโรงพยาบาลของรัฐแห่งหนึ่ง ได้ลองทำการสำรวจแบบง่าย ๆ ว่า ในคอของผู้ที่เสียชีวิตจากอุบัติเหตุและการประทุษร้าย ห้อยพระอะไรมากที่สุด ผลที่ได้รับคือ พระขุนแผนกุมารทองนำมาเป็นอันดับหนึ่ง รองลงมาก็คือ เหรียญพระเกจิอาจารย์ชื่อดังแห่งยุคที่นับร้อยขายกันในสนามพระท่าพระจันทร์และวัดราชนัดดา"
เรื่องที่หยิบยกมาเล่าสู่กันฟังนี้ แม้ว่าจะมีโอกาสน้อยมากที่จะเกิดขึ้นกับนักนิยมพระเครื่องที่เล่นพระด้วยเหตุและผล แต่ก็มีอีกจำนวนไม่น้อยเช่นกัน ที่เริ่มต้นด้วยความเชื่อแบบผิด ๆ กว่าจะรู้แจ้งเห็นจริง ก็เสียเงินไปมากมาย จะมีกี่คนที่รู้ซึ้งและเข้าถึงแก่นแท้ของพระพิมพ์ขุนแผนทั้งในด้านของประวัติศาสตร์และศิลปะอันงดงามที่ปรากฏอยู่บนองค์พระปฏิมากรรมแบบห้าเหลี่ยม แท้จริงแล้ว คำว่าพระขุนแผนเป็นชื่อเฉพาะของพระเครื่องประเภทหนึ่งที่มีลักษณะเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยหรือสมาธิ ประทับนั่งในซุ้มแบบห้าเหลี่ยมลายกนก ถ้าเป็นพุทธศิลป์บริสุทธิ์ต้องไม่มีกุมารทองหรือสิ่งใดก็ตามที่เกี่ยวข้องพระเอกในวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผนที่คนไทยกลุ่มหนึ่งยังหลงชื่นชมและมองว่าขุนแผนเป็นวีรบุรุษที่น่ายกย่อง แต่กับคนอีกกลุ่มหนึ่ง ขุนแผนเป็นผู้นำครอบครัวที่ไร้คุณธรรม ขาดความรับ ผิดชอบ มากชู้หลากเมีย ประพฤติผิดศีลข้อ ๓ เป็นนิจ ฆ่าลูกฆ่าเมียของตนเอง มิหนำซ้ำ ยังนำซากทารกในครรภ์ไปย่างไฟทำกุมารทอง
ในสายตาของคนกลุ่มนี้ ขุนแผนเป็นสัญลักษณ์ของความชั่วร้ายที่ไม่สมควรนำมาปะปนกับหลักธรรมและศิลปะอันบริสุทธิ์ทางพระพุทธศาสนา แต่จะมีสักกี่คนที่ไม่ลืมเลือนไปว่าพระพิมพ์ขุนแผนเป็นพระเครื่องที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ระลึกในวโรกาสที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีชนะศึกพระมหาอุปราชา เป็นพิธีหลวงที่เกี่ยวข้องกับพระมหากษัตริย์ผู้กอบกู้เอกราชของชาตไทยเรา เหตุที่ได้รับสมญานามว่าพระขุนแผน สันนิษฐานว่าน่าจะมาจากคำว่าพระเมืองขุนแผน นานวันเข้า คำว่าเมืองได้ตกหล่นหายไป เมื่อเรียกขานกันจนติดปาก ก็ยากที่จะแก้ไขหรือเปลี่ยนชื่อให้เหมาะสมได้ นักนิยมพระเครื่องในยุคสมัยต่อมาและผู้รู้ทั้งหลายจึงได้ยอมรับว่าชื่อนี้เป็นชื่อเฉพาะของพระเครื่องพิมพ์หนึ่งที่ขุดพบในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา สุพรรณบุรี และกาญจนบุรี ไม่มีความสัมพันธ์ในเชิงประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวเนื่องกับวรรณคดีไทยเรื่องขุนช้างขุนแผนเลยแม้แต่น้อยนิด และความเชื่อต่าง ๆ เกี่ยวกับพระขุนแผนที่สั่งสมกันมานานหลายสิบปี ก็เป็นเพียงความเชื่อที่เกิดจากคำบอกเล่าโดยไม่มีพยานหลักฐานที่มีน้ำหนักและความน่าเชื่อถือมารองรับ
พระขุนแผนที่พระเกจิอาจารย์ในยุคสมัยกึ่งพุทธกาลสร้างขึ้น ส่วนหนึ่งจะนำกุมารทองมาใส่ไว้ที่ฐานของพระขุนแผนนี้ด้วย การกระทำเช่นนี้ อาจสันนิษฐานว่าน่าจะได้นำอิทธิพลจากพระพิมพ์ขุนแผนที่กลุ่มพ่อค้าพระปลอมประเภทนับร้อยขาย มาปรับประยุกต์ให้เข้ากับทัศนคติและความเชื่อของคนกลุ่มหนึ่งในสังคมที่นิยมชมชอบในพฤติกรรมของขุนแผน และต้องการมีพระเครื่องแบบใดก็ตามที่ทำให้ตนสามารถแสดงลักษณะของพฤติกรรมแบบนี้ได้ ผลจากการกระทำโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์เช่นนี้ เป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้คุณค่าแห่งพุทธศิลป์อันบริสุทธิ์ลดลงเหลือแค่เครื่องรางของขลังประเภทหนึ่งที่มีรูปพระบรมศาสดามาเป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งเท่านั้น ทั้งยังเป็นปัจจัยเกื้อหนุนให้เกิดความงมงายอีกด้วย
ในเชิงของพุทธศิลป์ พระขุนแผนเป็นพระเครื่องอีกประเภทหนึ่งที่มีศิลปะงดงามตระการตา เป็นการออก แบบที่ได้สัดส่วน มีความสมดุลระหว่างองค์พระกับซุ้มลายกนก ถ้าละวางเรื่องความเชื่อไม่สอดคล้องกับหลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนา พระพิมพ์ขุนแผนไม่ว่าจะเป็นพระกรุที่วงการฯ ยอมรับและเล่นหากันเป็นสากล หรือเป็นของใหม่ที่พระเกจิอาจารย์ยุคใหม่สร้างขึ้นด้วยเจตนาและพุทธศิลป์อันบริสุทธิ์ ต่างก็เป็นพระเครื่องที่ควรค่าแก่การเก็บสะสมทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นพระขุนแผนเคลือบของหลวงพ่ออั้น คนฺธาโร วัดพระญาติการาม จ.พระนครศรีอยุธยา, พระขุนแผนเนื้อดินเผาของหลวงปู่ดี พุทฺธโชติ วัดเทวสังฆาราม (วัดเหนือ), พระขุนแผนเคลือบรุ่นรักษาแผ่นดิน ที่ ฯพณฯ พิศาล มูลศาสตร์สาทร สร้างขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ฯลฯ
นอกจากพุทธศิลป์แล้ว พลานุภาพที่เกิดขึ้นจากการอธิษฐานจิตของพระสุปฏิปันโนโดยไม่มีไสยฯ ดำ เข้ามาแทรก เป็นมงคลแก่ชีวิตและเป็นพลังเหนือธรรมชาติที่ไม่ก่อให้เกิดวิบากกรรมตามมาในภายหลัง หากพิจารณากันอย่างถ่องแท้ ตัวขุนแผนเอง แม้จะมีวิชาอาคมเก่งกล้าเพียงใด มีเมียมากแค่ไหน ก็ไม่มีความสุขที่แท้จริงเลย ต้องรับวิบากกรรมอันเกิดจากการกระทำของตนเองตลอดทั้งชีวิต พอหมดเรื่องตัวก็มาเรื่องลูก ผู้ที่ศรัทธาในพฤติกรรมของขุนแผนจำนวนมาก ก็ได้รับวิบากกรรมในชีวิตเช่นกัน ดังตัวอย่างจากคำบอกเล่าของนักวิทยาศาสตร์การแพทย์ท่านหนึ่งที่หยิบยกมาเล่าสู่กันฟังในตอนต้นของบทความนี้ แล้วท่านผู้อ่านจะเลือกแบบไหนระหว่างพระพิมพ์ขุนแผนที่สร้างขึ้นตามแบบพุทธศิลป์อันบริสุทธิ์กับพระพิมพ์ขุนแผนที่เจือปนด้วยแนวคิดของไสยฯ ดำ
พระขุนแผนทรงพล หลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก วัดดอนยายหอม ต.ดอนยายหอม อ.เมือง จ.นครปฐม เป็นพระพิมพ์ขุนแผนอีกสำนักหนึ่งที่สร้างขึ้นด้วยเจตนาและพุทธศิลป์อันบริสุทธิ์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อมอบให้มอบให้เป็นที่ระลึกแก่ผู้ที่ร่วมทำบุญสมทบทุนบูรณะปฏิสังขรณ์และสร้างถาวรวัตถุภายในวัดดอนยายหอม
ลักษณะ เป็นพระพิมพ์ขุนแผนปางสมาธิราบที่สร้างขึ้นโดยการล้อแบบพระขุนแผนทรงพล ใต้องค์พระเป็นฐานบัว ๕ ดอก ด้านหลังประทับด้วยยันต์สาลิกายอดศีล ซึ่งมีรากฐานมาจากหัวใจพระไตรสรณาคมณ์ คือ "พุท ธะ สัง มิ" โบราณเชื่อกันว่าการเจริญภาวนาด้วยหัวใจพระคาถาบทนี้ จะมีอานิสงค์ทางด้านการได้รับความเมตตาจากผู้ใหญ่ จะทำการค้าก็ซื้อง่ายขายคล่อง ใต้ยันต์เป็นชื่อ "วัดดอนยายหอม"
ขนาด ฐานกว้างประมาณ ๒.๒ เซนติเมตร สูงประมาณ ๓.๓ เซนติเมตร
เนื้อหา มีทั้งเนื้อว่านยา และเนื้อผงผสมว่านยาเคลือบแลคเกอร์
วรรณะ เนื้อว่านยา วรรณะออกสีน้ำตาล เนื้อค่อนข้างละเอียด ผิวไม่ตึง ด้านหลังมักมีรอยแตกรานบริเวณตัวยันต์สาริกายอดศีล เนื้อผงผสมว่านยาเคลือบแลคเกอร์ จะคมชัดสวยงามกว่าเนื้อว่านยามาก
มวลสารที่ใช้ในการสร้าง ว่านยา ๑๓๖ ชนิด ส่วนเนื้อผงผสมว่านยา มีพระปิดตารุ่นเมตตาผสมด้วย
จำนวนการสร้าง เนื้อว่านยา ๙๕๐ องค์ และเนื้อผงผสมว่านยาเคลือบแลคเกอร์ ๓,๐๐๐ องค์
ปีที่สร้าง พ.ศ. ๒๕๒๙
พิธีกรรม หลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก อธิษฐานจิตแผ่เมตตาเดี่ยว
พลานุภาพ พิจารณาจากเนื้อหามวลสาร การวางรูปยันต์ ประกอบกับลักษณะประจำตัวของหลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก ที่เป็นพระอริยสงฆ์ผู้เปี่ยมด้วยเมตตาบารมี การกำหนดอารมณ์เพื่ออธิษฐานจิตแผ่เมตตาจึงมุ่งเน้นให้มีพลังบริสุทธิ์ทางด้านเมตตามหานิยม คุ้มครองป้องกันให้ผู้ที่นำไปสักการะบูชาพ้นจากภยันตรายนานัปการ
ค่านิยม เป็นพระพิมพ์ขุนแผนที่นิยมเล่นหากันในหมู่ลูกศิษย์ สนนราคาเช่าหาอยู่ที่หลักร้อยกลาง ๆ ขึ้นไป (ปีที่เขียนบทความนี้: ๒๕๔๓)
พระขุนแผนทรงพลเป็นพระขุนแผนรุ่นแรกของหลวงพ่อแช่ม ฐานุสฺสโก ที่มีอายุการสร้างมานานกว่า ๑๔ ปี (ปีที่เขียนบทความนี้: ๒๕๔๓) ค่านิยมในการเล่นหายังคงเป็นที่รู้จักและเล่นหากันเฉพาะในกลุ่มลูกศิษย์สายตรงเท่านั้น แม้ว่าสนนราคาและค่านิยมยังไม่สูงนักเมื่อเทียบกับพระเครื่องชุดเด่น ๆ ของท่าน แต่ก็เป็นที่ยอม รับกันว่าหากไม่มีพระปิดตาเนื้อผงเมตตา สามารถนำพระขุนแผนทรงพลรุ่นนี้มาขึ้นคอแทนได้
(บทความเก่าที่ตีพิมพ์ในนิตยสารพระเครื่องร่มโพธิ์ ปีที่ ๙ ฉบับที่ ๕ (๑๐๘) กุมภาพันธ์ - มีนาคม ๒๕๔๓ หน้า ๑๐ - ๑๑ โดยใช้นามปากกาว่า "ทิพยาวรรณ"
